Þungaðar konur & ferðalög

Flestir geta ferðast eins og venjulega þrátt fyrir þungun, þó það geti verið aðeins óþægilegra í sumum aðstæðum. Maginn er stærri og meiri hætta getur verið á fótabjúg eða bakverkjum. Ef þú ert að skipuleggja löng ferðalög getur verið gott að ræða við ljósmóður eða lækni.

Undirbúningur: Hvað þarf ég að hafa í huga fyrir ferðalagið?

• Kynntu þér skilmála flugfélagsins tengdum þungunum.
• Eruð þið að ferðast til svæðis með aukna hættu á sjúkdómum?
• Ertu búin að yfirfara bólusetningar?
• Ertu með viðeigandi lyf meðferðis?
• Ertu með viðeigandi ferðatryggingar?
• Það getur verið gott að ferðast með sjúkraupplýsingar frá mæðravernd, ef þú þyrftir meðferð á meðan ferðalagi stendur.

Reglur

Einhver flugfélög leyfa þunguðum konum ekki að fljúga á loka vikum meðgöngu. Algengast er að ekki sé leyfilegt að fljúga síðustu tvo mánuðina.
 

Tryggingar

Sértu sjúkratryggður á Íslandi áttu rétt á Evrópsku ferðatryggingakorti, sem sýnir að þú sért hluti af almennu sjúkrakerfi íslenska heilbrigðiskerfisins. Þetta kort tryggir þér neyðarþjónustu í þeim löndum sem Ísland er með samning við. Börn ættu einnig að hafa viðeigandi ferðatryggingakort.
Ef ferðast er til landa þar sem Evrópska ferðatryggingakortið er ekki gilt þarftu að tryggja þig sérstaklega. Annars geturðu þurft að greiða sjúkrakostnað sjálfur. Vertu viss um að þú sért með viðeigandi tryggingar hjá þínu tryggingafélagi.
Sumar heimilistryggingar innihalda ekki sjúkrakostnað á meðgöngu eftir ákveðinn tíma meðgöngu. Ráðfærðu þig við þitt tryggingarfélag og kynntu þér þinn rétt.
 

Bólusetningar

Ef ferðast á til framandi landa þar sem bólusetninga er þörf er mikilvægt að huga að því snemma. Fáðu sérfræðiráðgjöf um hvaða bólusetningar sé ráðlegt að þú fáir á meðgöngu.

Gott að hafa meðferðis

• Stuðningssokka, til að minnka líkur á bjúg í löngum flugferðalögum.
• Þægilega skó, bjúgmyndun eykst oft á meðgöngu og í miklum hita.
• Eyrnatappa, ef þú átt erfitt með svefn.
• Brjóstapúða, ef þú skyldir leka mjólk seint á meðgöngunni.
• Ef þú þarft að sitja lengi kyrr á ferðalaginu er gott að hafa í huga að reyna að standa upp og hreyfa þig eins og aðstæður leyfa. Þetta hjálpar til við að minnka bjúgmyndun og líkur á blóðtappa í fótum.
  
  

Sólböð

Það er ekkert sem ætti að stoppa þig í því að vera í sólbaði í hóflegu magni. Hins vegar er gott að vera meðvituð um að litarefni húðarinnar breytast á meðgöngu svo þú gætir fengið nýja fæðingarbletti eða þeir stækkað, til að vinna gegn því er ráðlegt að nota sterka sólarvörn.
 

Zika veiran

Zika veiran smitast helst með moskítóbitum og getur sýking borist frá móður til fósturs. Barnshafandi konum er því ráðlagt að bíða með ferðalög til svæða þar sem zika veiran er útbreidd.
Landlæknir mælir með að einstaklingar og pör bíði með barneignir í 6 mánuði eftir komu frá þessum svæðum.
Besta vörnin gegn zika veirunni er að verjast moskítóbitum, með klæðnaði og skordýrafælandi efnum sem innihalda DEET. Veiran getur einnig smitast milli einstaklinga með kynmökum.
Upplýsingar um stöðu í hverju landi má sjá hér á : Zika veiran – svæðisupplýsingar

Ferðalög í mikla hæð

Þegar ferðast er í mikilli hæð þarf að skipuleggja ferðalagið vel og huga að mörgum þáttum.

Í mikilli hæð verða eðlileg lífeðlisfræðileg viðbrögð í líkamanum vegna lækkaðs loftþrýstings. Þessar aðstæður geta sett aukið álag á öndunarfæri auk hjarta og æðakerfi, þar sem áhrifin verða hraðari hjartsláttur og hækkaður blóðþrýstingur. Þá finnum við meira fyrir mæði en við venjulega áreynslu. Önnur einkenni sem geta komið fram eru aukin þvaglát, bjúgsöfnun, breytt öndun um nætur og truflanir á svefni. Ekki er ráðlegt að neyta áfengis, róandi lyfja og svefnlyfja þegar ferðast er í mikilli hæð. Fólk sem er með blóðleysi, hjartasjúkdóma og lungnasjúkdóma ættu að ráðfæra sig við lækni áður en farið er í háfjallaferðalög.

Aðlögun:

Þegar ferðast er upp á háa tinda, er mikilvægt að gefa sér góðan tíma til hæðaraðlögunar. Gott er að gista fyrst í 2500 – 3000 m hæð, og svo miða við 300 – 500 metra hækkun milli nátta. Einnig er viðmið að hvíla sig einn aukadag fyrir hverja 1000 hæðarmetra. Hraði hæðaraðlögunar er mjög einstaklingsbundinn og er óháður þáttum eins og kyni, aldri og þjálfun.
 

Fyrstu einkenni hæðarveiki:

• Lystarleysi.
• Þyngsli yfir höfði.
• Svimakennd.
• Þróttleysi.
• Mæði og slappleiki við áreynslu.

Einkenni um versnandi hæðarveiki:

• Vaxandi slappleiki.
• Höfuðverkur.
• Ógleði og uppköst.
• Svefntruflanir.
• Hjartsláttur og aukin mæði.
   

Regla 1 – Gera ráð fyrir að allur lasleiki í mikilli hæð sé hæðarveiki.
Regla 2 – Halda ekki áfram fyrr en öllu er óhætt.
Regla 3 – Að fara niður sem fyrst og ekki styttra en á þann stað þar sem maður vaknaði síðast hress.
 
Í alvarlegum tilfellum getur maður fengið lungna- og/eða heilabjúg sem er mjög alvarlegt ástand. Þá er um líf og dauða að tefla.
 

Einkenni um lungnabjúg:

• Mæði í hvíld.
• Mjög hraður hjartsláttur.
• Blámi á vörum og nöglum.
• Hósti og hrygla (slímhljóð heyrast við lungnahlustun).
• Kemst ekkert áfram.
• Einkenni um heilabjúg:
• Höfuðkvalir.
• Gleiðspora göngulag og getur ekki fetað sig eftir beinni línu.
• Óskýr hugsun og rugl.
• Trufluð sjón.
• Minnkuð meðvitund.
• Fölgrár húðlitur.
   
  

Meðferð hæðarveiki:

• Lækkun.
• Hvíld.
• Vökvi.
• Væg verkjalyf (Paracetamol, Ibúfen, Voltaren).
• Diamox (acetazolamíð).
• Adalat Oros (langvirkt nifedipín).
• Súrefni.
• Dexametasón steralyf.
• Þrýstiklefi.

Það er alltaf reynt að hafa sem léttastan búnað í fjallgöngum og horfa á hvern hlut. Því getur verið spurning hvort taka eigi súrefni með þegar farið er á fjöll sem eru yfir 4000 metra há. Einkum er þetta umhugsunarefni þegar vanir menn fara með óvant fólk á há fjöll.

Þegar fólk þarf meðferð með sterum er kominn tími til að halda til baka og hætta að klífa. Einnig ef orðið er nauðsynlegt að nota súrefni nema í þeim tilvikum að verið sé að klífa allra hæstu tinda jarðar.

Huga þarf vel að viðeigandi bólusetningum eftir því svæði sem ganga skal á, og huga að viðeigandi lyfjum sem geta aðstoðað í samráði við lækni.

Þegar gengið er á fjöll í þróunarlöndum þarf að muna eftir bólusetningum og öðrum heilsuverndaraðgerðum, ekki síst varúðarráðstöfunum sem draga úr hættu á niðurgangi, en niðurgangur er viðsjárverður í fjallaferðum.

Norður Ameríka​

Alltaf er mælt með að hafa barnabólusetningar í gildi þegar ferðast er til Norður Ameríku

Hvaða bóluefni eru ráðlögð er mismunandi eftir landsvæðum og ferðatilhögun. Ef ferðast er vegna náms eða vinnu getur verið krafa að hafa bólusetningar sem ekki tilheyra almennum bólusetningum barna á Íslandi.

Mikilvægt er að leita sér ráðgjafar sérfræðinga áður en haldið er af stað í ferðalög.

Tímasetning bólusetninga

Mikilvægt er að huga tímanlega að bólusetningum en gott er að miða við að bóka tíma amk 6 vikum fyrir brottför. Það er þó aldrei of seint að fá ráðgjöf og margar bólusetningar gagnast vel þó stutt sé í ferð.

Matur og drykkur

Þegar ferðast er til Bandaríkjanna og Kanada eru líkur á matarsýkingu oftast óverulegar. Í öðrum löndum Norður Ameríku getur verið ástæða til að fara varlega. Handþvottur eða sprittun handa er góð regla fyrir matmálstíma. Matvæli sem ber að foðast eru t.d. hrátt grænmeti, illa steiktur eða soðinn matur, hrár skelfiskur, ávextir með hýði, ís og ísmolar. Götumatur getur verið varasamur en nýsoðinn eða gegnsteiktur matur er öruggastur. Skynsamlegast er að halda sig við drykki í innsigluðum flöskum eða lokuðum fernum. Kaffi og te eru yfirleitt í lagi enda vatnið þar soðið.

Suður & mið Ameríka​

Alltaf er mælt með bólusetningum þegar ferðast er til Suður eða Mið Ameríku.

Hvaða bóluefni eru ráðlögð er mismunandi eftir landsvæðum og ferðatilhögun. Algengustu bóluefnin eru gegn lifrarbólgu, taugaveiki og möguleg endurnýjun á barnabólusetningum. Bólusetning gegn mýgulusótt er ráðlögð á ákveðin svæði Suður og Mið Ameríku. Einnig þarf að meta þörf fyrir bólusetningu gegn hundaæði.

Mikilvægt er að leita sér ráðgjafar sérfræðinga áður en haldið er af stað í ferðalög.

Tímasetning bólusetninga

Mikilvægt er að huga tímanlega að bólusetningum en gott er að miða við að bóka tíma amk 6 vikum fyrir brottför. Það er þó aldrei of seint að fá ráðgjöf og margar bólusetningar gagnast vel þó stutt sé í ferð.

Malaría

Malaríulyf eru ráðlögð þegar ferðast er á ákveðin svæði í Suður og Mið Ameríku. Mikilvægt er að verjast moskítóbitum á svæðum þar sem malaría er landlæg. Skordýrafælandi efni t.d. DEET eru ráðlögð.

Matur og drykkur

Þegar ferðast er til framandi landa er vissara að hafa gát í tengslum við mat og drykk. Handþvottur eða sprittun handa er góð regla fyrir matmálstíma. Matvæli sem ber að foðast eru t.d. hrátt grænmeti, illa steiktur eða soðinn matur, hrár skelfiskur, ávextir með hýði, ís og ísmolar. Götumatur getur verið varasamur en nýsoðinn eða gegnsteiktur matur er öruggastur. Skynsamlegast er að halda sig við drykki í innsigluðum flöskum eða lokuðum fernum. Kaffi og te eru yfirleitt í lagi enda vatnið þar soðið.